Bài thơ "If" sau đây của Rudyard Kipling (1865–1936), văn thi sĩ người Anh sinh tại Ấn Độ cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ thứ 20.
Rudyard Kipling nổi tiếng với khả năng quan sát, trí tưởng tượng rực rỡ, độ chín muồi tư tưởng và tài năng thuật truyện xuất sắc.
Ngoài ra ông là một nhà thơ xuất chúng. If (Nếu) là bài thơ nổi tiếng nhất của ông.
Cuối thế kỷ 20, đài BBC đã đề nghị thính giả chọn những bài thơ hay nhất của các nhà thơ Anh.
Có hàng nghìn người tham gia và kết quả là bài thơIf được chọn nhiều nhất, mở đầu cho tập Những bài thơ hay nhất của nước Anh.
Rudyard Kipling nổi tiếng với khả năng quan sát, trí tưởng tượng rực rỡ, độ chín muồi tư tưởng và tài năng thuật truyện xuất sắc.
Ngoài ra ông là một nhà thơ xuất chúng. If (Nếu) là bài thơ nổi tiếng nhất của ông.
Cuối thế kỷ 20, đài BBC đã đề nghị thính giả chọn những bài thơ hay nhất của các nhà thơ Anh.
Có hàng nghìn người tham gia và kết quả là bài thơIf được chọn nhiều nhất, mở đầu cho tập Những bài thơ hay nhất của nước Anh.
Năm 1907, ông được trao giải Nobel khi mới 42 tuổi – là người trẻ tuổi nhất trong lịch sử giải Nobel Văn học
.Số phận oái oăm người con trai duy nhất của Kipling, chẳng may chết yểu, chưa đủ thờ gian để trở thành Con Người mẫu mực, lý tưởng được mô tả trong bài thơ này.
Tuy nhiên, theo thiển ý, bài thơ này là bài thơ hay nhất mà chúng tôi biết nói về nghệ thuật sống, có lẽ đúng cho cả nam lẫn nữ và đã giúp cho nhiều người thanh niên tìm ra một lý tưởng sống đẹp.
Một số tư tưởng phù hợp với đạo trung dung, với quan niệm về nhân, lễ, nghĩa, trí, tín của Khổng giáo và ngay cả Phật giáo của Phương Đông.
Bài thơ này từng được ông Nguyễn Hiến Lê dịch từ bản tiếng Pháp, chừng bốn mươi năm trước khi ông dịch cuốn ‘’Un Art de Vivre’’ của André Maurois ra tiếng Việt.
Rất tiếc, vì tìm không được các bản dịch tiếng Việt cũ của bài này, chúng tôi tạm dịch lại ra tiếng Việt để giúp các độc giả hiểu hơn về bài thơ.
.Số phận oái oăm người con trai duy nhất của Kipling, chẳng may chết yểu, chưa đủ thờ gian để trở thành Con Người mẫu mực, lý tưởng được mô tả trong bài thơ này.
Tuy nhiên, theo thiển ý, bài thơ này là bài thơ hay nhất mà chúng tôi biết nói về nghệ thuật sống, có lẽ đúng cho cả nam lẫn nữ và đã giúp cho nhiều người thanh niên tìm ra một lý tưởng sống đẹp.
Một số tư tưởng phù hợp với đạo trung dung, với quan niệm về nhân, lễ, nghĩa, trí, tín của Khổng giáo và ngay cả Phật giáo của Phương Đông.
Bài thơ này từng được ông Nguyễn Hiến Lê dịch từ bản tiếng Pháp, chừng bốn mươi năm trước khi ông dịch cuốn ‘’Un Art de Vivre’’ của André Maurois ra tiếng Việt.
Rất tiếc, vì tìm không được các bản dịch tiếng Việt cũ của bài này, chúng tôi tạm dịch lại ra tiếng Việt để giúp các độc giả hiểu hơn về bài thơ.
If...
IF you can keep your head when all about you
Are losing theirs and blaming it on you, If you can trust yourself when all men doubt you, But make allowance for their doubting too; If you can wait and not be tired by waiting, Or being lied about, don't deal in lies, Or being hated, don't give way to hating, And yet don't look too good, nor talk too wise:
If you can dream - and not make dreams your master;
If you can think - and not make thoughts your aim; If you can meet with Triumph and Disaster And treat those two impostors just the same; If you can bear to hear the truth you've spoken Twisted by knaves to make a trap for fools, Or watch the things you gave your life to, broken, And stoop and build 'em up with worn-out tools:
If you can make one heap of all your winnings
And risk it on one turn of pitch-and-toss, And lose, and start again at your beginnings And never breathe a word about your loss; If you can force your heart and nerve and sinew To serve your turn long after they are gone, And so hold on when there is nothing in you Except the Will which says to them: 'Hold on!'
If you can talk with crowds and keep your virtue,
' Or walk with Kings - nor lose the common touch, if neither foes nor loving friends can hurt you, If all men count with you, but none too much; If you can fill the unforgiving minute With sixty seconds' worth of distance run, Yours is the Earth and everything that's in it, And - which is more - you'll be a Man, my son! |
Nếu...
Nếu con có thể bình tâm khi mà tất cả Hết thảy kinh hoàng và đổ lỗi cho con Nếu con vẫn vững tin khi mọi người nghi kỵ Mặc ai đó không tin nhưng con vẫn vững lòng Nếu con biết đợi chờ và kiên nhẫn chờ trông Không lấy điều dối gian đáp lại điều gian dối Hoặc bị căm ghét mà không căm ghét lại Không nói những lời khôn, không ra vẻ thánh thần. Nếu con mơ ước mà không để ước mơ làm chủ đời con Nếu con có thể suy tư mà không lấy nó làm mục đích Nếu cả Thành công, Thất bại trên đường đời con gặp Mà vẫn như nhau - đối xử một tấm lòng Nếu con biết nghe sự thật những lời của con Bị kẻ bất lương làm bẫy lừa kẻ dại Hoặc nhìn đời con đổ vỡ, đành làm lại Và con cúi xuống dựng nên với công cụ đã mòn. Nếu con dám đem những đồng vốn của mình Đổ hết vào một trận ăn thua úp ngửa Đành làm lại từ đầu vì đã mất tất cả Mất mát của mình không một chút thở than Nếu con ép được con tim, thớ thịt đường gân Phục vụ cho mình để giành mục đích Và cố níu giữ, dù chẳng còn sức lực Nhưng ý chí vẫn đòi: “Hãy giữ vững lòng tin!”. Nếu con giữ tư cách khi nói chuyện với mọi người Hay khi ngồi với Vua – thường dân không gián đoạn Nếu không để thiệt cho mình – dù với thù hay bạn Không còn để ai nợ nần hay còn nợ gì ai Nếu mỗi phút giây con có được trong đời Không để phí hoài mà luôn luôn đặt trên đường chạy Thì thế giới này sẽ là của con, cùng tất cả những gì trong đấy Và – quan trọng hơn – con trai, con là một Con Người Nếu bỗng chốc tan tành sự nghiệp |
(Tchya Đái Đức Tuấn dịch)
Nếu bỗng chốc tan tành sự nghiệp,
Mà nín thinh xây tiếp cuộc đời,
Hay trong một tiếng bạc thôi
Mất hàng trăm ván, không lời thở than;
Nếu yêu chẳng mê man xuẩn động,
Hùng dũng mà mềm mỏng chẳng quên,
Biết bị oán, chẳng oán nguyền,
Song mình, mình tự giữ gìn đấu tranh;
Mà nín thinh xây tiếp cuộc đời,
Hay trong một tiếng bạc thôi
Mất hàng trăm ván, không lời thở than;
Nếu yêu chẳng mê man xuẩn động,
Hùng dũng mà mềm mỏng chẳng quên,
Biết bị oán, chẳng oán nguyền,
Song mình, mình tự giữ gìn đấu tranh;
Nếu chịu được đồ ranh xuyên tạc
Pha lời mình khích bác đồ ngu,
Gièm mình, miệng thế điên rồ,
Riêng mình, một mực chẳng lừa dối ai,
Nếu chững chạc chẳng rời đại chúng,
Gần quân vương giữ đúng dân nguyên,
Yêu thương tất cả bạn hiền,
Khác nào huynh đệ chẳng riêng một người;
Pha lời mình khích bác đồ ngu,
Gièm mình, miệng thế điên rồ,
Riêng mình, một mực chẳng lừa dối ai,
Nếu chững chạc chẳng rời đại chúng,
Gần quân vương giữ đúng dân nguyên,
Yêu thương tất cả bạn hiền,
Khác nào huynh đệ chẳng riêng một người;
Nếu suy nghĩ, xét soi, hiểu biết,
Mà chẳng thành phá diệt, hoài nghi,
Mơ, không để mộng cuốn đi,
Trầm tư mà chẳng riêng gì trầm tư;
Nếu cứng, chẳng bao giờ cuồng nộ,
Can đảm không bạo hổ bằng hà,
Nhân từ, đức độ, khoan hoà,
Không hay chữ lỏng, hợm khoa, dạy đời;
Mà chẳng thành phá diệt, hoài nghi,
Mơ, không để mộng cuốn đi,
Trầm tư mà chẳng riêng gì trầm tư;
Nếu cứng, chẳng bao giờ cuồng nộ,
Can đảm không bạo hổ bằng hà,
Nhân từ, đức độ, khoan hoà,
Không hay chữ lỏng, hợm khoa, dạy đời;
Nếu chiến thắng sau hồi thất bại,
Nhận hai trò giả dối như nhau,
Vẫn trơ gan, vẫn ngửng đầu,
Trong khi thiên hạ dễ hầu còn nguyên;
Thì Đắc thắng, Thần tiên, Vương đế,
Và Duyên may nô lệ con hoài;
Mà hơn Vương thế vinh thời,
Con ơi, con mới là Người, đó con !
Nhận hai trò giả dối như nhau,
Vẫn trơ gan, vẫn ngửng đầu,
Trong khi thiên hạ dễ hầu còn nguyên;
Thì Đắc thắng, Thần tiên, Vương đế,
Và Duyên may nô lệ con hoài;
Mà hơn Vương thế vinh thời,
Con ơi, con mới là Người, đó con !
Nếu con vẫn bình tâm...
(Hồ Văn Hiền dịch)
Nếu con vẫn bình tâm lúc mọi người chung quanh
Hoảng hốt và đổ lỗi cho con;
Nếu con vẫn tự tin khi mọi người nghi ngờ khả năng con,
Nhưng vẫn không buồn lòng vì mình bị nghi ngờ:
Nếu con có thể đợi và không mỏi mệt vì trông chờ,
Hoặc bị người lừa dối, đừng gian dối với ai,
Hoặc bị người ghét, đừng để hận thù xâm chiếm lòng con,
Tuy thế đừng đóng vai quá tốt, đừng nói lời quá khôn ngoan.
Nếu con có thể mơ nhưng không để mộng mơ làm chủ con;
Hoảng hốt và đổ lỗi cho con;
Nếu con vẫn tự tin khi mọi người nghi ngờ khả năng con,
Nhưng vẫn không buồn lòng vì mình bị nghi ngờ:
Nếu con có thể đợi và không mỏi mệt vì trông chờ,
Hoặc bị người lừa dối, đừng gian dối với ai,
Hoặc bị người ghét, đừng để hận thù xâm chiếm lòng con,
Tuy thế đừng đóng vai quá tốt, đừng nói lời quá khôn ngoan.
Nếu con có thể mơ nhưng không để mộng mơ làm chủ con;
Nếu con có thể suy tư song không lấy tư duy làm mục đích;
Nếu con có thể gặp Khải Hoàn và Thảm Bại
Mà vẫn đối xử hai kẻ giả dối này như nhau:
Nếu con chịu đựng nghe sự thật con vừa nói ra
Bị kẻ tiểu nhân bóp méo giăng bẩy lừa kẻ dại,
Hoặc nhìn công trình đờI con, đổ vỡ,
Và cúi xuống xây dựng lên với dụng cụ đã mòn.
Nếu con có thể gặp Khải Hoàn và Thảm Bại
Mà vẫn đối xử hai kẻ giả dối này như nhau:
Nếu con chịu đựng nghe sự thật con vừa nói ra
Bị kẻ tiểu nhân bóp méo giăng bẩy lừa kẻ dại,
Hoặc nhìn công trình đờI con, đổ vỡ,
Và cúi xuống xây dựng lên với dụng cụ đã mòn.
Nếu con dám đem hết đống tiền con thắng được
Ðổ vào một trận úp ngửa ăn thua,
Và mất hết, và lại bắt đầu từ số không,
Và không một tiếng thở than về sự mất mát của mình:
Nếu con ép được tim con, và từng sợi gân thớ thịt
Phục vụ mục tiêu của con lúc từ lâu sức chúng chẳng còn,
Và cố bám víu vào lúc mà trong con chẳng còn gì
Ngoài Ý chí giục con: "Ðừng bỏ cuộc".
Ðổ vào một trận úp ngửa ăn thua,
Và mất hết, và lại bắt đầu từ số không,
Và không một tiếng thở than về sự mất mát của mình:
Nếu con ép được tim con, và từng sợi gân thớ thịt
Phục vụ mục tiêu của con lúc từ lâu sức chúng chẳng còn,
Và cố bám víu vào lúc mà trong con chẳng còn gì
Ngoài Ý chí giục con: "Ðừng bỏ cuộc".
Nếu con có thể chuyện trò với đám đông mà vẫn giữ gìn đạo đức,
Hoặc giao du với Vua chúa - vẫn không xa đám thường đinh,
Nếu con không để bạn thân cũng như kẻ thù làm con khổ,
Nếu con trọng mọi người, nhưng không một ai quá lố:
Nếu mỗi phút qua đi không bao giờ chờ đợi
Trong nuớc rút cuộc đua con chạy đủ sáu mươi giây,
Thì mọi sư trên Trái đất thuộc về con,
Và - hơn thế nữa - con sẽ đúng là một con Người, con trai của cha!
Hoặc giao du với Vua chúa - vẫn không xa đám thường đinh,
Nếu con không để bạn thân cũng như kẻ thù làm con khổ,
Nếu con trọng mọi người, nhưng không một ai quá lố:
Nếu mỗi phút qua đi không bao giờ chờ đợi
Trong nuớc rút cuộc đua con chạy đủ sáu mươi giây,
Thì mọi sư trên Trái đất thuộc về con,
Và - hơn thế nữa - con sẽ đúng là một con Người, con trai của cha!
Nếu bỗng thấy tan tành sự nghiệp
(Nguyễn Phúc Giác Hải dịch)
Nếu bỗng thấy tan tành sự nghiệp
Mà thản nhiên xây tiếp cuộc đời
Hay trong chỉ một trận thôi
Mất trăm lần thắng không lời thở than
Mà thản nhiên xây tiếp cuộc đời
Hay trong chỉ một trận thôi
Mất trăm lần thắng không lời thở than
Nếu yêu chẳng mê man xuẩn ngốc
Mạnh mẽ mà mềm mỏng vẫn nên
Bị ghen ghét, chẳng ghét ghen
Kiên trì bảo vệ, vững bền đấu tranh
Mạnh mẽ mà mềm mỏng vẫn nên
Bị ghen ghét, chẳng ghét ghen
Kiên trì bảo vệ, vững bền đấu tranh
Nếu bị kẻ gian manh hiểm ác
Mượn việc ta xuyên tạc đặt lời
Dối trên dối dưới dối đời
Nhưng ta quyết chẳng dối người dối ta
Mượn việc ta xuyên tạc đặt lời
Dối trên dối dưới dối đời
Nhưng ta quyết chẳng dối người dối ta
Nếu quyền uy chẳng xa quần chúng
Gần đỉnh cao vẫn đúng gốc dân
Yêu thương bè bạn xa gần
Bằng tình huynh đệ chẳng phần riêng tư
Gần đỉnh cao vẫn đúng gốc dân
Yêu thương bè bạn xa gần
Bằng tình huynh đệ chẳng phần riêng tư
Nếu quan sát, ngẫm suy, hiểu biết
Mà chẳng thành phá diệt hoài nghi
Mơ không để mộng cuốn đi
Suy tư mà chẳng để vì suy tư
Mà chẳng thành phá diệt hoài nghi
Mơ không để mộng cuốn đi
Suy tư mà chẳng để vì suy tư
Nếu dũng cảm mà không sơ hở
Cứng rắn mà vẫn giữ tình thương
Thông minh mà chẳng phô trương
Vẫn khiêm tốn học hỏi chung mọi người
Cứng rắn mà vẫn giữ tình thương
Thông minh mà chẳng phô trương
Vẫn khiêm tốn học hỏi chung mọi người
Nếu chiến thắng sau hồi thất bại
Vẫn nhận nhìn, đối xử như nhau
Dây thân ái vẫn bền lâu
Tình sâu nặng đáp, thù sâu không đòi
Vẫn nhận nhìn, đối xử như nhau
Dây thân ái vẫn bền lâu
Tình sâu nặng đáp, thù sâu không đòi
Thì, con hỡi! TRỜI, NGƯỜI đều giúp
Để vinh, may theo bước con hoài
Nhưng niềm Vinh nhất con ơi
Vì con là một Con người, đó con!
Để vinh, may theo bước con hoài
Nhưng niềm Vinh nhất con ơi
Vì con là một Con người, đó con!
